"Hala Rycerzowa zwana też Halą Sporkową, a przez Słowaków nazywana Bukoviną, to historyczna i unikatowa hala w Beskidzie Żywieckim. Położona jest na pograniczu polsko-węgierskim, obecnie polsko-słowackim. Jej początki sięgają XV w. Pierwsze pisemne wzmianki w języku polskim datowane są na rok 1608, w którym to roku właściciel Państwa Żywieckiego Mikołaj Komorowski ustanowił na Hali Rycerzowej Filię Folwarku Pańskiego z siedzibą w Węgierskiej Górce.

W roku 1624 sporządzono spis inwentarza dokonanego przez Królową Konstancję (żona Zygmunta III Wazy]) i odnotowano, że w ''6 folwarkach i na Hali Rycerzowa przebywa 850 krów''. Dogodne usytuowanie tej Hali na trakcie handlowym polsko-węgierskim, jej posiadanie i sprawowanie pieczy nad nią spowodowała, że była przez to w kręgu zainteresowania każdego Władcy Pańskiego mającego pieczę nad tym terenem.

W czasie licznych wojen toczonych w zamierzchłej Europie, choragwie rycerstwa polskiego przemierzały w jedną i w drugą stronę, stąd nazwa Rycerzowa. Podobne nazwy są w pobliżu: Rycerki, Rycerka Górna, Rycerka Dolna czy po słowackiej stronie Rycerky. To tędy przebiegał trakt handlowy na Górne Węgry-Doliną Kysucy Wagu na Wiedeń czy Budapeszt.

Następny  ważny rok to 1730, gdzie "Księga Sądowa Państwa Żywieckiego" odnotowała: "Anno Domini 1730 Die 1 Juny -zapis Walentego Sobla z Uysol na Halla Rycyrziowa:  pracowity Walanty Sobel z Uysol stanąwszy przy prawie Całym Walaskim y actach ninieysich zanosyl protestatia na pomienianą Jadwigę Pawluskę z Raycy yż go do pomienianej halle z owcami przijać nie chciała''.

Starsza wzmianka o Rycerzowej, ale w języku węgierskim pochodzi z 1540 roku - w zakresie służebności szałasznej z okresu wałaskiej kolonizacji jako ''Montis Ryczierova De Ricziorava''. Zapiski pochodzą z Archiwum Rodziny Esterhazy, a oryginał znajduje się w Węgierskim Narodowym Archiwum w Budapeszcie.

Na przestrzeni wieków Rycerzowa zawsze przynależała do właściciela Dóbr Rajcza czy do Gminy Rajcza znaczona w aktach jako Rajcza II.

Ciekawych wiadomości o statusie tej Hali dostarcza pismo C.K.Namiestnictwa jako Komisji Krajowej dla spraw wykupu i uporzadkowania cieżarów gruntowych we Lwowie z dn.28 XII 1891, adresowane do Władysława Księcia Lubomirskiego właściciela Dóbr Rajcza na ręce pełnomocnika Pana Władysława Cykarowskiego w Rajczy, gdzie w dokumentach stwierdza ugodę następującej osnowy:

"I. Na podstawie Aktu Regulacyjnego zatwierdzonego orzeczeniem C.K. Krakowskiej Komisji Krajowej dla spraw wykupu i uporządkowania ciężarów gruntowych z dn. 7.V.1860 L.2332 przysłużą włościanom Gminy Rajcza wykazanym w powołanym orzeczeniu liczbie 263 prawo poboru drzewa na opał tudzież 27 włościanom prawo paszy bydła w lasach dworskich do Dóbr Rajcza należących wykazanej w metryce gruntowej z roku 1820 pod nr top.798,799,978,1160,1161,... zwanych ''Rycerzowa i Cicha''...w łącznej przestrzeni 1902 morgów, 803 sążni.

II. Część na rzecz 27 włościan Gminy Rajcza, a mianowicie, aby byli jako właściciele w równych częściach, a byli to: Katarzyna Rybarska, Marcin Sporek, Michał Sporek, Jan Sporek, Anna Sporek, Kasper Sporek, Andrzej Płoskonka, Wojciech Sporek, Józef Sporek, Józef Sporek, Józef Sporek, Michał Niepióra, Marcin Kocierz, Andrzej Sporek, Michał Sporek, Jan Sporek, Jakób Sporek, Piotr Sporek, Jan Hulbój, Jan Hulbój, Stanisław Hutyra, Jakób Talik, Wawrzyniec Maślanka,  Wawrzyniec Sury, Wojciech Sury, Regina Sporek, Tomasz Kąkol."

W zestawieniu włościan Hali Rycerzowa większość stanowią Rody Sporków stąd druga nazwa ''Hala Sporkowa'' czy uroczysko na Rycerzowej znane pod nazwą topograficzną ''Sporków Stawek''.

Na razie nie udokumentowana jest bytność na tej Hali Kazimierza IV Jagielończyka u schyłku XV wieku, ale dzieje historyczne tego obszaru przemawiają za tym.

Przez wieki była'' Pańskom Halom''- Rycerzowa."

 

"W dniu 23 sierpnia 2018 r. na Hali Rycerzowej odbył się Zbór Wołoski czyli spotkanie ludzi gór  którzy świadomi swojej tożsamości karpackiej wywodzącej się z kolonizacji wołoskiej tych terenów przybyli na szczyt Małej Rycerzowej, aby uczcić 500 lecie powstania gospodarki szałasnej na Rycerzowej. Na tę okoliczność na obelisku skalnym zamontowana została granitowa tablica pamiątkowa z wizerunkiem szałasu i laski wołoskiej, która jest elementem transgranicznego polsko-słowackiego projektu pod nazwą ''Szlak Kultury Wołoskiej''. Jest to trzecia lokalizacja takiej tablicy w polskich Karpatach a pierwsza i jedyna w Beskidzie Żywieckim. Pierwsza powstała na Turbaczu w 2016 roku w Gorcach. Druga w 2017 roku na Hali Baraniej w Beskidzie Śląskim.

Na to wyjątkowe i jedyne wydarzenie zawitali: Zespół Regionalny "Koniaków'' pod kierownictwem Pani Urszuli Gruszki, Zespół Regionalny ''Młode Juhasy" z Ujsół pod kierownictwem Czesława Kobielusa i Gabrysi Biegun, Kapela Góralska Antoniego Gluzy ze Szczyrku, Kompania Zbójecka Grzegorza Brodki z Cięciny, Prezes Towarzystwa "Produkt Górski"- Andrzej Gąsienica Makowski, Działacze słowackiej kultury pasterskiej z Oravskiej Polhory, Zazrivej, Terhowej, Oravskiej Lesnej. Do wydarzenia licznie dołączyli " letnicy'' oraz turyści przemierzający beskidzkie szlaki.

Oprócz pięknej pogody i bajecznych górskich krajobrazów każdy mógł skosztować: gulaszu, pieczonego barana, świeżo zrobionego bundzu, kanapek z bryndzą, smalcem ogórkiem a do popicia wybornego kompotu owocowego. Złotą śliwowicą uczestników raczył organizator spotkania Marian Sporek.

Szczególne podziękowania w imieniu organizatorów należą się  dla Bogusławy Sporek i Lucyny Miękiny, za transport gości: dla OSP Glinka, OSP Soblówka, Andrzeja Bryji ze Złatnej, Mateusza Micorka Z Rycerki Górnej, za wywóz stołów, ław, namiotów oraz zwózkę worków ze śmieciami dla: Z.U.K.w Ujsołach a szczególne dzięki dla Jana Lacha z Petkówki za podstawiony góralski zaprzęg konny z bryczką, który był wielką i niecodzienną atrakcja zwłaszcza dla młodzieży i dzieci."

{gallery}szlakkulturywoloskiej2018{/gallery}

kliknij na zdjęcia, by powiększyć

tekst: Marian Sporek

źródło informacji historycznych, zdjęć, grafiki: Józef Michałek

źródło informacji - relacja ze Zboru Wołoskiego: Gmina Ujsoły

Udostępnij Drukuj E-mail